عزم راه

• توافق عام و گسترده‌ای در میان محققان وجود دارد که انسان‌های برجسته، گاهی علت «ضروری» و «مهم» تحولات تاریخی بوده‌اند و «نفوذ» و «تاثیر» متمایز آنها، قابل انکار نیست.
• تصور متفکران لیبرال، این بود که شکل‌گیری تجدد در جوامع جهان سوم با عرفی شدن هر چه بیشتر همراه خواهد بود. متفکران مارکسیستی نیز، دین را افیون توده‌ها و توجیه‌کننده وضعیت موجود می‌دانستند. از این رو، به جای «دین»، «ایدئولوژی سکولار» نظیر «ناسیونالیسم» و «سوسیالیسم»، و به جای «جریان‌های دینی»، «طبقه متوسط متجدد» و «دهقانان» به عنوان عوامل بالقوه ایجاد تحولات انقلابی در جهان سوم پنداشته می‌شدند. 
• رایج‌ترین نظریه این بود که اسلام یک نیروی حاشیه‌ای و کم تاثیر است. ماهیت حقیقی جامعه ایران برای این تحلیگران، ناشناخته بود.
• انقلاب ایران از بعضی جنبه‌ها، پدیده‌ای خلاف قاعده و غیرعادی می‌نمود، به طوری که تحقق یافتن این انقلاب اجتماعی، باعث به چالش کشیده شدن پیش‌بینی‌هایی شد که من در بررسی مقایسه‌ای_ تاریخی انقلاب‌های فرانسه، روسیه و چین مطرح کرده بودم.
• «اسلام شیعی»، هم به لحاظ سازمانی و هم به لحاظ فرهنگی، نقشی تعیین کننده در ایجاد انقلاب ایران داشت و به چند واسطه، در انقلاب ایران تاثیر نهاد: یکی «نمادها»یی که «انگیزه و خواست انقلابی‌گری» را در توده‌ها ایجاد می‌کردند، از قبیل قیام کربلا؛ و دیگری«شبکه‌های ارتباطی» که امکان سازماندهی توده‌ها را فراهم می‌کردند، مانند مکان‌ها و مراسم دینی.

شما می‌توانید با دریافت این کتاب از طاقچه آن را به صورت ایپاب در دستگاهتان مطالعه کنید.

انقلاب جمهوری اسلامی ایران انقلابی متفاوت با سایر انقلاب‌های فرانسه، روسیه و چین بوده است از آن جهت که می‌توان گفت انقلاب باطنی در آن مقدم بر انقلاب سیاسی و اجتماعی بوده است که در نهایت منجر به صف آرایی توده‌های مردم بدون سلاح در مقابل یکی از پرتجهیزات‌ترین ارتش‌های زمان خودش شده است. از دید اکثر محققان انقلاب اسلامی پدیده‌ای متمایز بوده که برای فهم بهتر آن بایستی فرهنگ مسلط بر توده‌های مردم ایران را درک و هضم کرد. در امر تقدم انقلاب باطنی تذکرات امام خمینی اثرگذار بوده  و ایشان با ارائه قرائتی متفاوت از نسبت و رابطه مردم با دین اسلام فهم تازه‌ای را شکل داده‌اند که منجر به طلب جامعه و حکومت دیگری شده است.

روحیه انقلابی و عارفانه اسلام از سوی امام خمینی معرفتهای دینی توده های مردم را بازسازی کرد. از سویی ویژگی مذهب تشیع که در درون خود حامل نمادهایی است که به لحاظ فرهنگی توانست نهضت انقلاب را به پیش براند. نمادهایی از جمله قیام کربلا و مکان‌ها و مراسمات مذهبی که منجر به سازماندهی توده‌ها شد.

مجموع این عوامل منجر به تغییراتی در وضع باطنی مردمان شد: تغییر وضع خودخواهی به همبستگی اجتماعی، مال دوستی به ارزش خواهی، دنیاطلبی به شهادت طلبی.

انقلاب اسلامی با پشت سرگذاشتن چهل سال از مسیری که طی کرده است وارد مرحله خودسازی، جامعه پردازی و تمدن سازی شده است. اهمیت دوره چهل ساله ریشه در ادبیات دینی ما دارد که نمایانگر معنای باطنی خاصی است از جمله وصول به حدنصاب/ کمال پختگی/فهمیدگی و ...

بلوغ چهل سال برحسب عادت، ملازم با «کمال عقل» است. بر این اساس باید گفت انقلاب اسلامی واقعیتی است که به چهل سالگی‌اش رسیده و این چهل‌سالگی دلالت بر استحکام آن دارد و نشان از شخصیت و حیات یافتن آن است.

مهدی جمشیدی

عضو هیأت علمیِ گروه فرهنگ‌پژوهیِ پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه‌ی اسلامی

دانشگاهی: کارشناسی‌ارشدِ «جامعه‌شناسیِ انقلاب اسلامی»/ دانشگاه شاهد

حوزوی: مطالعات در قلمرو «فلسفه» و «كلام»

سوابق تدریس و سخنرانی:

علم اجتماعیِ اسلامی / فرهنگ‌پژوهی / مطالعات انقلاب اسلامی.